Wydziedziczenie jest jedną z najsurowszych konsekwencji, jakie może wyciągnąć spadkodawca względem członków swojej najbliższej rodziny. Jeśli zostanie dokonane prawidłowo, to dana osoba nie tylko nie dojdzie do spadku, ale również utraci prawo do zachowku.
Co to jest wydziedziczenie?
Zgodnie z treścią art. 1008 Kodeksu cywilnego spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Wydziedziczenie jest formalnym sposobem na odsunięcie danej osoby od dziedziczenia ustawowego. W przypadku dziedziczenia testamentowego wystarczające jest, że nie podamy danej osoby jako spadkobiercy. Wydziedziczenie wiąże się jednak z jeszcze jednym skutkiem, mianowicie z pozbawieniem danej osoby prawa do jakiegokolwiek zachowku.
Wydziedziczenie może nastąpić względem każdego członka rodziny spadkodawcy – zarówno bliższego jak i dalszego. To spadkodawca decyduje o tym kto nie dojdzie do spadku i jednocześnie utraci prawo do zachowku. Pamiętajmy jednak, że wydziedziczenie może nastąpić wyłącznie na podstawie ważnego testamentu. Ustawodawca nie wymaga jednak, aby zawsze był to testament notarialny. Spadkodawca może podjąć decyzję o wydziedziczeniu swojego krewnego w każdej dopuszczalnej przez prawo formie testamentowej. Dla uzyskania bardziej szczegółowych informacji na temat wydziedziczenia i jego konsekwencji, zapraszamy do zapoznania się z artykułem https://jczkancelaria.pl/wydziedziczenie/.
Czy wydziedziczenie może być dokonane bez podania przyczyny?
„Spadkodawca, postanawiając o wydziedziczeniu osoby uprawnionej do zachowku, musi wskazać w testamencie przyczynę wydziedziczenia, a to oznacza, że przyczyna ta musi wystąpić przed samym aktem wydziedziczenia." - Karolina Listopadzka, radczyni prawna.
Wydziedziczenie dla swej skuteczności musi zawierać wyraźnie określoną przyczynę takiej decyzji. Co więcej musi ona być zgodna z przyczynami uzasadniającymi taki stan, które zostały wyrażone w powołanym wcześniej art. 1008 KC. Spadkodawca musi wyraźnie opisać z jakich powodów zdecydował się wydziedziczyć daną osobę, najlepiej, gdyby w treści testamentu opisał szczegółowo całą sytuację i dokładne powody swojej decyzji.
Wyłączenia prawa do zachowku z uwagi na niewłaściwe postępowanie w stosunku do spadkodawcy dokonuje on sam w drodze wydziedziczenia wskazanego w art. 1008 KC. Spadkodawca może uprawnionego pozbawić prawa do zachowku przez wydziedziczenie, lecz ustawa wąsko określa przyczyny tego aktu (art. 1008 KC). Wykładnia art. 5 KC nie może prowadzić do obejścia ograniczeń wynikających z art. 1008 KC. Możliwość całkowitego pozbawienia uprawnionego możliwości dochodzenia roszczenia o zachowek, z uwagi na nadużycie przez niego prawa podmiotowego w tym zakresie, może mieć miejsce jedynie wyjątkowo i w zasadzie powinna być ograniczona do wskazanych w art. 1008 KC przesłanek, które umożliwiałyby ewentualne wydziedziczenie.
Przyczyna wydziedziczenia musi zostać skonkretyzowana w testamencie, a posłużenie się przy jej określeniu jedynie sformułowaniem ustawowym nie jest wystarczające. Skutkiem wydziedziczenia jest pozbawienie spadkobiercy ustawowego prawa do zachowku ze względu na jego moralnie naganne postępowanie względem spadkodawcy. Istnienie podanej w testamencie przyczyny wydziedziczenia podlega ocenie w sporze o zapłatę zachowku, a ogólnikowe podanie tej przyczyny ocenę taką w istocie uniemożliwia. Proces nie może służyć skonkretyzowaniu przyczyny wydziedziczenia, lecz jedynie jej weryfikacji, dlatego w ramach przyczyny wydziedziczenia testator powinien wskazać nieetyczne zachowania uprawnionego do zachowku wyczerpujące jedną z ustawowych przyczyn wydziedziczenia.
Jeśli wydziedziczony podważa pozbawienie go prawa do zachowku to może zakwestionować pozostawiony testament i żądać jego unieważnienia (w całości lub tylko co do części obejmującej wydziedziczenie). Może to nastąpić wyłącznie na drodze sądowej. Sąd orzekający o skuteczności wydziedziczenia obowiązany jest ocenić, czy tryb życia wydziedziczonego był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, czy był to stan trwały, a także czy taki tryb życia był, czy też nie był akceptowany przez spadkodawcę. Wielokrotne wchodzenie w konflikty z prawem, znajdowanie się w kręgu zainteresowania organów ścigania czy też pasożytniczy tryb życia - jaskrawo odbiegają od podstawowych zasad etycznego i uczciwego postępowania, przyjętych w społeczeństwie.
Dla skuteczności wydziedziczenia istotne jest czy przyczyny wymienione w testamencie były zgodne z rzeczywistością, czego z kolei notariusz sporządzający akt notarialny nie jest w stanie zbadać. Ponadto dla skutecznego podważenia wydziedziczenia nie jest konieczne kwestionowanie ważności dokumentu - aktu notarialnego. Zasada, że w procesie wykładni testamentu prymat stanowi wola spadkodawcy, nie może prowadzić do wydziedziczenia spadkobiercy na podstawie przyczyny nieprawdziwej, bądź takiej, która nie uzasadnia wydziedziczenia. Wyjątkowość instytucji wydziedziczenia polega zarówno na tym, że pozbawia ona uprawnionego nie tylko prawa do zachowku, ale również powołania go do spadku.
Wydziedziczenie oznacza pozbawienie kogoś prawa do spadku oraz uzyskania jakiegokolwiek zachowku. Wydziedziczenie musi być jednak dokonane w testamencie i bezwzględnie należy podać przyczynę jego zastosowania. Wydziedziczony ma prawo kwestionować decyzję spadkodawcy i żądać unieważnienia wydziedziczenia. W tym celu musi jednak złożyć odpowiedni wniosek do sądu i udowodnić, że wydziedziczenie było bezpodstawne albo nieprawidłowe, tj. dokonane z naruszeniem obowiązujących przepisów.
Polecamy również: https://zabrze.com.pl/is,ile-wynosi-zachowek-od-testamentu,270925,949154.html.