Prawo do zachowku powstaje wtedy, gdy dana osoba nie została powołana do dziedziczenia, choć nastąpiłoby to, gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego. Świadczenie to jest także dopuszczalne w przypadku otrzymania niższego udziału spadkowego, niż wynikałoby to z przepisów ustawowych. Ile dokładnie wynosi zachowek i kto jest do niego uprawniony?
Czym jest zachowek?
Zachowek to prawo żądania zapłaty określonej kwoty pieniężnej w sytuacji pominięcia przy dziedziczeniu najbliższego członka rodziny spadkodawcy. Z taką sytuacją spotykamy się najczęściej, gdy spadkobiercą zostaje osoba niebędąca spokrewniona ze zmarłym lub gdy tylko część najbliższej rodziny dochodzi do dziedziczenia, a pozostała część zostaje po prostu pominięta w pozostawionym testamencie.
Zachowek jest uprawnieniem, z którego może ale nie musi skorzystać osoba uprawniona. Zgodnie z obowiązującymi przepisami do kręgu uprawnionych do zachowku należą zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Osoby wydziedziczone w pozostawionym testamencie nie mają prawa do zachowku, chyba, że uda im się podważyć ostatnią wolę zmarłego.
Wysokość zachowku
Wartość zachowku uzależniona od wieku osoby uprawnionej do tego świadczenia albo od faktu jej niezdolności do pracy. Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału.
Aby ustalić poprawną wartość zachowku musimy w pierwszej kolejności stwierdzić jak duży byłby udział uprawnionego, gdyby doszedł do dziedziczenia na zasadach ustawowych. Następnie udział ten mnożymy przez wartość 2/3 albo 1/2 (w zależności od tego jaki udział zachowkowy przysługuje danej osobie). Po otrzymaniu odpowiedniego udziału kolejnym krokiem będzie ustalenie wartości pozostawionego spadku.
Ustalanie wartości spadku
Ustalenie substratu zachowku wymaga przede wszystkim określenia czystej wartość spadku. Czysta wartość spadku stanowi różnicę pomiędzy stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, według ich stanu z chwili otwarcia spadku i cen z chwili orzekania o zachowku, a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych, z pominięciem jednak długów wynikających z zapisów i poleceń.
Pamiętajmy, że przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.
Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego. Przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili ustalania zachowku.
Zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek poniesione przez spadkodawcę koszty wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.
Ustalenie wartości spadku w celu określenia zachowku oraz obliczenie zachowku następuje według cen z chwili orzekania o roszczeniu o zachowku. Odsetki od tak ustalonego świadczenia pieniężnego powinny być naliczane dopiero od daty wyrokowania w sprawie, dopiero bowiem z tym momentem roszczenie o zapłatę – tak ustalonej kwoty – staje się wymagalne. Wymagalność roszczenia o zachowek zbiega się zatem z dniem wyrokowania w sprawie.
Chcielibyśmy podziękować kancelarii JCZ Kancelaria Radców Prawnych Bydgoszcz za wsparcie przy przygotowaniu tego artykułu. Naszym celem jest dostarczanie rzetelnych informacji z zakresu prawa, które mogą pomóc czytelnikom lepiej zrozumieć ich prawa i obowiązki. Jednocześnie chcemy zaznaczyć, że niniejszy artykuł nie jest poradą prawną i w przypadku konieczności rozwiązania konkretnego problemu prawnego, zalecamy kontakt z profesjonalnym prawnikiem. Redakcja LawMedia.pl
Polecamy również: