Opóźnienie w złożeniu wniosku o upadłość przez zarząd spółki z o.o. może skutkować osobistą odpowiedzialnością jego członków za zobowiązania spółki, mimo że co do zasady odpowiada ona wyłącznie własnym majątkiem. Ważne jest ustalenie, kiedy powstaje obowiązek złożenia takiego wniosku i jak interpretować tzw. „właściwy czas”, od którego zależy możliwość skutecznego zwolnienia się z odpowiedzialności na podstawie art. 299 § 1 KSH.
Obowiązek złożenia wniosku o upadłość – przesłanki i termin
Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe, spółka będąca dłużnikiem jest zobowiązana złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do jej ogłoszenia. Podstawą tą zgodnie z art. 11 ust. 1 i 2 tej ustawy jest utrata zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych lub sytuacja, gdy zobowiązania spółki przekraczają wartość jej majątku. W przypadku spółek kapitałowych, takich jak spółka z o.o., niewypłacalność może więc wynikać zarówno z braku płynności, jak i ze strukturalnego nadmiaru zobowiązań względem aktywów.
“To nie chwilowe trudności finansowe, lecz trwały stan niewypłacalności uzasadnia obowiązek wystąpienia z wnioskiem. Zarząd nie może jednak dowolnie opóźniać decyzji, czekając np. na poprawę sytuacji lub dodatkowe źródła finansowania. Zwłoka w złożeniu wniosku może narazić członków zarządu na osobistą odpowiedzialność majątkową.” – podkreślają eksperci z kancelarii Adwokat Chorzów – KANCELARIA ADWOKACKA Adwokat Mateusz Sitnik i Współpracownicy.
Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki
Choć zasadą jest, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiada za swoje zobowiązania wyłącznie własnym majątkiem, art. 299 § 1 Kodeksu spółek handlowych stanowi wyłom od tej zasady.
Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, wierzyciel może dochodzić roszczeń bezpośrednio od członków zarządu. Warunkiem takiego działania jest uprzednie wykazanie, że egzekucja wobec samej spółki nie przyniosła rezultatu. Dopiero wówczas członkowie zarządu mogą zostać pozwani osobiście.
Ustawodawca przewidział jednak możliwość zwolnienia się z tej odpowiedzialności, o ile członek zarządu wykaże, że zachował należytą staranność. Przykładowo, jeżeli we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, zarzut z art. 299 § 1 KSH nie znajdzie zastosowania.
„Właściwy czas” na zgłoszenie upadłości w świetle orzecznictwa
W praktyce sądowej pojęcie „właściwego czasu” do zgłoszenia upadłości doczekało się ugruntowanej wykładni. Zgodnie z linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, wniosek powinien być złożony w momencie, gdy dłużnik nie jest już w stanie zaspokoić wszystkich wierzycieli, ale nadal istnieje majątek pozwalający na częściowe ich zaspokojenie w toku postępowania upadłościowego. Nie można więc czekać do momentu, aż spółka stanie się całkowicie pozbawiona majątku, bo wówczas postępowanie upadłościowe staje się bezcelowe.
W wyroku z 11 października 2000 r. (III CKN 252/00) Sąd Najwyższy jednoznacznie wskazał, że „właściwy czas” to moment graniczny. Nie wtedy, gdy spółka już jest bankrutem, lecz gdy wiadomo, że brak jej możliwości dalszego funkcjonowania i wywiązywania się ze zobowiązań, choć jeszcze istnieje majątek, który może stanowić masę upadłości. W innym wyroku z 19 stycznia 2011 r. (V CSK 211/11) podkreślono, że ocena tej przesłanki musi mieć charakter obiektywny, tzn. nie zależy od subiektywnych przekonań członka zarządu, lecz od realnej sytuacji finansowej spółki.
Sposoby uwolnienia się od odpowiedzialności
Przepisy Kodeksu spółek handlowych przewidują możliwość uchylenia się przez członka zarządu od odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Zgodnie z art. 299 § 2 KSH, może on uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że:
- we właściwym czasie złożył wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczął postępowanie układowe,
- niezgłoszenie wniosku nie nastąpiło z jego winy,
- wierzyciel nie poniósł szkody mimo zaniechania.
Najbezpieczniejszym z punktu widzenia członka zarządu rozwiązaniem pozostaje terminowe zgłoszenie wniosku upadłościowego. W praktyce oznacza to konieczność bieżącego monitorowania sytuacji finansowej spółki, w tym przede wszystkim zdolności do regulowania wymagalnych zobowiązań oraz relacji między aktywami a pasywami. W przypadku pojawienia się sygnałów niewypłacalności warto sięgnąć po zewnętrzną opinię prawną lub audyt finansowy, który może pomóc w udokumentowaniu stanu wiedzy zarządu i jego działań.
Zgłoszenie wniosku o upadłość spółki z o.o. powinno nastąpić nie później niż w terminie 30 dni od wystąpienia przesłanek niewypłacalności, ale zanim spółka utraci cały majątek. Opóźnienie w podjęciu tej decyzji może skutkować osobistą odpowiedzialnością członków zarządu za długi spółki, jeżeli wierzyciele nie zostaną zaspokojeni. Istotne znaczenie ma tu tzw. „właściwy czas”, który według orzecznictwa przypada, gdy spółka nie jest już w stanie regulować wszystkich zobowiązań, ale ma jeszcze majątek wystarczający do częściowego zaspokojenia wierzycieli w postępowaniu upadłościowym. Terminowe działanie zarządu może więc skutecznie wyłączyć jego odpowiedzialność.
Jeżeli pojawiają się wątpliwości co do momentu, w którym należało złożyć wniosek o upadłość, lub istnieje ryzyko odpowiedzialności zarządu, warto skonsultować się z prawnikiem zajmującym się sprawami gospodarczymi i upadłościowymi. Wczesna reakcja pozwala ograniczyć ryzyko osobistej odpowiedzialności członków zarządu.
Adwokat Gliwice - KANCELARIA ADWOKACKA ADWOKAT MATEUSZ SITNIK I WSPÓŁPRACOWNICY
Dane kontaktowe:
Telefon: +48 508 907 271
E-mail: [email protected]
Strona: www.sitnik.pl
Adres kancelarii:
ul. Zabrska 39 D
44-100 Gliwice
Godziny otwarcia:
Poniedziałek: 08:00 – 19:00
Wtorek: 08:00 – 19:00
Środa: 08:00 – 19:00
Czwartek: 08:00 – 19:00
Piątek: 08:00 – 19:00