Każdy ma prawo do uzasadnionej krytyki pod warunkiem, że nie uwłacza przy tym godności drugiego człowieka. Jeśli tak się stanie to czyn sprawcy może zostać uznany albo za pomówienie, albo za znieważenie – jakie różnice pojawiają się pomiędzy tymi pojęciami?
Spis treści:
- Pomówienie a znieważenie – definicje
- Różnice między pomówieniem a znieważeniem
- Konsekwencje pomówienia i znieważenia
- Podsumowanie
Pomówienie a znieważenie – definicje
Pomówienie jest określane także jako zniesławienie i stanowi czyn zabroniony uregulowany w art. 212 Kodeksu karnego. Zgodnie z treścią tego przepisu kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. W razie skazania za przestępstwo pomówienia sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego. Pamiętajmy, że ściganie zniesławienia odbywa się z oskarżenia prywatnego.
Z kolei znieważenie jest czynem opisanym w art. 216 KK, zgodnie z którym kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jeżeli zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą wzajemną, sąd może odstąpić od wymierzenia kary. W razie skazania za znieważenie sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego, podobnie jak ma to miejsce przy znieważeniu.
Różnice między pomówieniem a znieważeniem
Ocena czy w danym przypadku mamy do czynienia z pomówieniem, czy też ze zniewagą zawsze należy do sądu zajmującego się sprawą. Nie tylko dosłowna treść wypowiedzi wpływa na jej ocenę karnoprawną, a w równym stopniu znaczenie mają okoliczności i miejsce jej sformułowania, co wymaga dokonania przez sąd stosownych ustaleń in concreto. Nie stoi to jednak w sprzeczności z wymogiem, by za znieważenie można było uznać wyłącznie zarzut obelżywy lub ośmieszający, postawiony w formie niezracjonalizowanej, niesprawdzalnej. Dla realizacji przestępstwa zniewagi nie ma bowiem znaczenia – w przeciwieństwie do przestępstwa zniesławienia z art. 212 § 1 KK – weryfikacja przekazu sprawcy w kategorii: prawda-fałsz, a źródłem karalności jest nie kwestia zgodności twierdzenia z rzeczywistością, ale forma, w jakiej owo twierdzenie zostaje wyrażone.
Granice wolności słowa ujmowane są w prawie konstytucyjnym i międzynarodowym bardzo szeroko, jednak nie obejmują prawa do obrażania. Użycie obraźliwych określeń w debacie publicznej nie może automatycznie zawsze będzie przy tym skutkować skazaniem za zniesławienie. Skazanie za tego typu słowa jest możliwe, jeśli stanowiły one nieproporcjonalną ingerencję w prawo do czci, godności i dobrego imienia innych osób albo jeśli stanowiły nawoływanie do przemocy.
Należy mieć na uwadze, że nie każda treść - nawet w sposób oczywisty uderzająca w dobra osobiste innej osoby - zawarta w piśmie procesowym (pozwie, odpowiedzi na pozew czy każdym innym podobnym piśmie procesowym wyrażającym określone stanowisko strony kierowane do sądu lub organu) będzie wyczerpywać znamiona przestępstwa z art. 212 KK. Granice odpowiedzialności karnej wyznacza w tym wypadku to, czy autor takiego pisma czyni to wyłącznie w uzasadnieniu lub w obronie swoich praw czy też celowo pomawia stronę przeciwną.
Konsekwencje pomówienia i znieważenia
Pomówienie i znieważenie mają w zasadzie identyczne konsekwencje. Sprawcy grozi bowiem grzywna, ograniczenie wolności a w niektórych przypadkach także i kara pozbawienia wolności do roku. Dodatkowo sąd ma możliwość orzeczenia od skazanego nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
Podsumowanie
Pomówienie i znieważenie w świetle prawa karnego są dwoma odrębnymi przestępstwami penalizowanymi na gruncie odrębnych przepisów Kodeksu karnego. O tym czy w danej sytuacji mieliśmy do czynienia z pomówieniem lub znieważeniem rozstrzyga zawsze sąd prowadzący sprawę. Konsekwencje ww. czynów są jednak prawie identyczne.
Na zakończenie niniejszego artykułu chcielibyśmy podziękować kancelarii KARH (Adwokat dr Aleksandra Rychlewska-Hotel) za udostępnienie źródeł oraz wskazówki przy przygotowaniu tego tekstu. Misją naszej Redakcji jest dostarczanie rzetelnych informacji z zakresu prawa, które mogą pomóc czytelnikom lepiej zrozumieć swoje prawa i obowiązki. Mamy nadzieję, że ten artykuł przyczyni się do budowania świadomości problemu, który opisaliśmy. Pamiętajmy jednak, że niniejszy tekst nie jest poradą prawną i w przypadku konieczności rozwiązania konkretnych problemów prawnych, zalecamy skorzystanie z usług profesjonalnego adwokata. Redakcja LawMedia.pl
Polecamy również: